Açık Kognisyon: Neden Makine Değiliz?

Zihni anlamak için bilgisayarı model almak 1950’lerden beri bilişsel bilimlerdeki ana paradigma olma özelliğini koruyor. Bu modele göre zihin, ona verilen girdiler sonucu aktif hale geçer ve bu girdileri belli algoritmalara uyarak işler. Bu işlemlemenin çıktısı da algılama, karar verme, plan yapma, veya davranış olur. Günümüzde “büyük dil modelleri” olarak büyük başarı sağlayan yapay sinir ağ modelleri de bilgisayar metaforunu hem becerilerinin insana çok yaklaşması hem de beynin biyolojik mimarisine yakın olması nedeniyle oldukça güçlendirmekte. Yine 1950’lerde DNA’nın yapısının ve fonksiyonunun netleşmesi, sadece zihin için değil bütün biyoloji için kodun-sağladığı-şablona-karşılık-gelen-algoritmaların canlılığın kendisini bütünüyle bir makine olarak açıklayabileceğimiz genellemesine izin vermekte. Bu bağlamda son 10 yılda popüler olan hücrelerdeki “moleküler makineler” videolarına hayran olmamak mümkün değil. Bu konuşmanın ilk bölümünde makine metaforunun ampirik olarak yanlış olduğunu iddia eden araştırmalardan bahsedeceğim. Hücrelerde makineler olmadığı gibi genler de her şeyi belirleyen kaynak kodları değiller. Daha da kötüsü yapay sinir ağları beynin bilinen biyolojisinin çok ufak bir kısmına karşılık gelmekte. Yani hem o güzel videolar yanlış hem de yapay sinir ağlarına dayanan bütün teknolojiler (Chat GPT ve varyasyonları dahil) daha ampirik düzeyde insan biyolojisiyle ve zihniyle pek alakası olmayan ürünler. Bu görece yeni ve marjinal araştırmaların işaret ettiği teorik düzlem ise makine metaforu yerine süreçler ve süreçlerin karşılıklı modülasyon ağları ile kendi kendilerini organize etmelerinin felsefi bir temel olarak alınması yönünde. Böyle bir model de 1980’lerin başında yeni ve pragmatik bir temsil teorisi olarak başlayan etkileşimciliğin temel felsefesi ile uyuşmakta. Konuşmanın geri kalan zamanında etkileşimciliğin belli başlı prensiplerinden ve bilişsel bilimler felsefesi açısından çıkarımlarından bahsedeceğim.

Sınırlı kapasiteyle gerçekleşecek etkinlik için 7 Ağustos saat 16.00 itibarıyla Radar İstanbul mobil uygulama üzerinden kaydınızı yapabilirsiniz.